Κριτική για την παράσταση ο ”Οιδίπους επί Κολωνώ” σε σκηνοθεσία Γιώργου Σκεύα

Σχόλιο

του Γιάννη Γαβρίλη

Παρασκευή 4 και Σάββατο 5 Αυγούστου.

Παραστάθηκε η Τραγωδία του Σοφόκλη ”Οιδίπους επί Κολωνώ” η όποια διδάχτηκε από τον εγγονό του Σοφόκλη, Σοφόκλη τον νεότερο (γιος ενός από τα τεκνά του, του Αριστίωνα) πέντε χρόνια μετά τον θάνατο του ποιητή , το 401 π.Χ.

Οι πληροφορίες για το πότε γράφτηκε από τον Σοφοκλή η περί ου ο λόγος Τραγωδία δεν είναι ακριβείς. Κάποιες ενδείξεις αναφέρουν ότι  η σύνθεση της δημιουργήθηκε κατά τον τελευταίο χρόνο της ζωής του. Αν δεχτούμε αυτές τις ενδείξεις ο ”Οιδίπους επί Κολωνώ” τοποθετείται ιστορικά σε δυο σημαντικές περιόδους για την Αθήνα.

1) Την περίοδο από το Ολιγαρχικό Πραξικόπημα μέχρι τη ναυμαχία στις Αργινούσες (411-406 Π.χ.)

και

2)  Την περίοδο μετά την πτώση του καθεστώτος των Τριάκοντα Τυράννων (403-401 π.Χ.)

Είναι δε,  ιστορικά αποδεδειγμένο  ότι ο Σοφοκλής είχε ενεργότατη συμμετοχή στα πολιτικά δρώμενα της εποχής του. (Άσκησε το αξίωμα του ελληνοταμία (υπεύθυνου για την είσπραξη των συμμαχικών εισφορών) και εξελέγη στρατηγός, μαζί με τον Περικλή, στον Σαμιακό πόλεμο). Επίσης  με σαφήνεια γνωρίζουμε  ότι ο Κολωνός, ήταν ο Δήμος από τον οποίο καταγόταν , και έζησε όλη του την ζωή εκεί και που σε αυτόν τον Δήμο κατοικούσε η αριστοκρατία που πρωτοστάτησε στα γεγονότα του 411 π.Χ. (πραξικόπημα που ανέτρεψε τη δημοκρατική κυβέρνηση της αρχαίας Αθήνας και την αντικατέστησε με μια βραχύβια ολιγαρχία, γνωστή ως Αρχή των Τετρακοσίων).

Από την άλλη. Το ότι ο Σοφοκλής τοποθέτησε την δράση του  Οιδίποδα επί Κολωνώ είναι πλέον σαφές. Καταγόταν, όπως προείπαμε από αυτόν το Δήμο ( Δήμος Κολωνού ή  Ιππίου Κολωνού) των αριστοκρατών και Ιππέων ( σ.σ. Μονό οι αριστοκράτες άρα οι εύρωστοι οικονομικά συντηρούσαν άλογα, που ήταν δαπανηρότατη όπως  και η αγορά του αλόγου, υπέρογκη)και γιατί εκεί υπήρχαν τα Ιερά του Ιππίου Ποσειδώνα, της Ιππίας Αθήνας και κυρίως το Ιερό των Ευμενίδων ( σ.σ. αναφέρεται και ως Ιερό των Σεμνών Θεών καθώς και η αρμονία και η ”άμωμη” ομορφιά του τοπίου. Θυμηθείτε το αυτό..). Σημαντικό αναφοράς είναι και το γεγονός ότι  οι Αρχαίοι Έλληνες πίστευαν στις σχέσεις και στην ευταξία ως προς το ηθικό επίπεδο, μεταξύ των ανθρώπων,  αλλά και στην επαφή του Ανθρώπου με τους Θεούς.

Η προς έρευνα (ακόμη) σχέση της συγκεκριμένης Τραγωδίας με την πολιτική δεν έχει απαντηθεί με σαφήνεια. Εικάζεται ότι απλώς υπάρχει μια υποδόρια αναφορά σε ιστορικά γεγονότα (Πελοποννησιακός Πόλεμος), όμως είναι εμφανής  η αναφορά στην ευσέβεια και στην αρμονία που διέθεταν οι πολίτες της Αθήνας. Επίσης άξιο αναφοράς είναι το ότι οι μελετητές-αναλυτές του Οιδίποδα επί Κολωνώ συμφωνούν και κατατάσσουν την Τραγωδία σε αυτές τις ”Τραγωδίες  ικεσίας”  όπου η Αθήνα γίνεται φιλόξενος τόπος για εκδιωγμένους από τον τόπο τους που προσέρχονται σε αυτήν ως ικέτες.

Με πόση όμως αριστοτεχνική  τεχνική, θέτει ο Σοφοκλής στην Τραγωδία του αυτή  τον Άνθρωπο. Ποσό τραγικά, ποιητικά αναφέρεται στην ενοχή, στην αθωότητα, στον Χρόνο, στην Γνώση, στην Κατάρα, στην ιεροσυλία, στην Ικεσία, στην καταβαράθρωση, στην Ανύψωση του Ανθρώπου. Στην Μεγαλοσύνη του, όσο και στην Αθλιότητα του. Στο Πεπρωμένο σε σχέση με τις βουλές των Θεών και την ανθρωπινή ύπαρξη.

Όπως εκ των ανωτέρω, συνεπάγεται ότι η Τραγωδία αυτή μεταφέρει  όσα απασχολούσαν τον ίδιο τον Σοφοκλή αλλά κυρίως όσα, σε κοινωνικό, αλλά και φιλοσοφικό επίπεδο υπήρχαν (και εξακολουθούν να υπάρχουν!) στην ζωή του Ανθρώπου, στην σχέση του με τους Θεούς και την οικογενειακή παρόμοια.

Ο Άνθρωπος τελικά κουβαλάει την από  γενετής, αμφισημία του και μπορεί (πρέπει  ή μήπως βλασφήμει!) να είναι και  ευλογών και εκφραστής κατάρων, ακόμη και για τα ίδια του τα παιδιά;

Ερωτήματα που εμφανώς αναφέρονται και δίνονται  με σαφήνεια προς το κοινό για να σκεφτεί και να αυτοπροσδιοριστεί, που όμως στην παράσταση που είδαμε στην Επίδαυρο κάθε άλλο παρά εμφανή ήταν.

Ίσως  γιατί ο σκηνοθέτης  της, Γιώργος Σκεύας,  δεν ”καταβυθίστηκε” ,μελετώντας σε βάθος την ουσία της  Σοφόκλειας Τραγωδίας.

Επίσης η δραματουργική επεξεργασία επί του έργου, αν και έγινε με την συμβολή της μεταφράστριας της, της εξαιρετικής φιλόλογου, πανεπιστημιακού   και ποιήτριας, Χρύσας Προκοπάκη (με την συνεργασία του Θάνου Τσακνάκη) παρουσιάστηκε  αδύναμη και επιδερμική.

Ευτυχήσαμε όμως να ακούσουμε μια πραγματικά εξαιρετική, εύληπτη, ρέουσα μετάφραση,  χωρίς μεγαλόστομες  υπερβολές και ποιητικές υπερβάσεις.

Ναι. Ευτυχήσαμε να παρακολουθήσουμε και εξαιρετικές (έως και υπερβατικές ) ερμηνείες έμπειρων  ηθοποιών που το μόνο μείον ήταν (με όχι δική τους υπαιτιότητα)  η στατικότητα και η αμήχανη ακινησία (και για εκείνους, όσο και για τους θεατές)   που τους είχε επιβάλλει αναίτια  ο σκηνοθέτης κ. Σκεύας. Ενοχλητικότατο και αντιθεατρικό ήταν,  η μη κίνηση (κ. Damiano Ottavio Bigi, επιτρέψτε μου να αναρωτηθώ που πήγε η διδασκαλία σας κίνησης) όπως και η συχνότατη στάση τους με” πλάτη” στο κοινό!. Όπως και  η είσοδος τους  που μας προξένησε το λιγότερο αμηχανία καθώς έμπαιναν, τα έλεγαν και αποχωρούσαν σαν ”κουρδισμένοι” !! Η ένταση και να νοήματα του Σοφόκλειου λόγου, αν και ο λόγος αυτός ακούστηκε καθαρά και γλαφυρά (και αυτό είναι στα υπέρ της παράστασης) θα μπορούσε να είναι ακόμη πιο καθοριστικός αν υπήρχε μια πιο συγκροτημένη φωνητική διδασκαλία, που αν  ο κ. Σκεύας δεν αρκούνταν να ”διδάξει” μόνο τον Χορό που δυστυχώς,  ”στονάριζε” επανειλημμένως (όχι υπαιτιότητα των κάλων ηθοποιών που τον αποτελούν (  Νίκος Νίκας, που ξεχώρισε  ως Ξένος και μέλος του χορού, όπως και ο Γιώργος Νούσης, εξαιρετικός Άγγελος και επίσης μέλος του Χορού μαζί με τους Γιώργο Φριντζήλα, Νίκο Δερτιλή, Γιώργο Μπούτσικα, Πάνο Αποστολόπουλο, Αντώνη Αντωνιάδη, Πάρη  Παρασκευάδη).

Αν δεν συμμετείχαν δε, συγκεκριμένοι ηθοποιοί που έμπειροι είναι και έχουν γνώση και εκπαίδευση του ”υποκρίνομαι εδώ, στο Αρχαίο Θέατρο της Επιδαύρου” το αποτέλεσμα θα ήταν ακόμη πιο ατυχές.

Όπως ο Χρήστος Χατζηπαναγιώτης, ως Θησέας που κυριολεκτικά δημιούργησε τον ήρωα, δεν τον ερμήνευσε απλώς. Με μια ιδανική εκφορά του λογού, σε ένταση και συναίσθημα, ξεπερνώντας και το πρόβλημα που δημιουργούν οι ”ψείρες” (τα μικρά μικρόφωνα που είναι κολλημένα στα μάγουλα των ηθοποιών) με την ήπια, ελεγχόμενη  ένταση και την ορθή χρήση της άρθρωσης του. Τόσο η στάση του σώματος του, όσο και η τοποθέτηση του στην ορχήστρα κατάφερε κατά κάποιον τρόπο να απεγκλωβιστεί από την στατικότατα και την ακινησία (αναφέρθηκα σε αυτή την ατυχή σκηνοθετική οδηγία ανωτέρω).

Θαυμάσαμε τις ερμηνείες των Αγγελική Παπαθεμελή και Αλεξάνδρας Αϊδίνη  (Αντιγόνη και Ισμήνη αντίστοιχα) που επιμελώς , με πειθώ και με περίσσια ερμηνευτική ικανότητα  ”στάθηκαν” και ενσωματώθηκαν στους δυο αυτούς σημαντικούς ρόλους- πυλώνες όπως τους περιέγραψε ο Σοφοκλής, ως ματιά, πόδια και απολυτό στήριγμα του τυφλού, εξόριστου, αδύναμου (σωματικά και όχι πνευματικά) πλέον πατέρα τους, Οιδίποδα. Αν δε ενδυματολογικά δεν είχαν αναγκαστεί να ενδυθούν αυτές τις ρόμπες (;)  που παρέπεμπαν σε εργάτριες εργοστάσιου ή  καθαρίστριες (Κοστούμια όπως και σκηνικό(;) Λίλη Πεζανου) θα αναιρείτο η υποβαθμισμένη σκηνική τους εμφάνιση και θα μιλάγαμε για την απόλυτη απόδοση των ρόλων.  (Όμως για να είμαστε δίκαιοι. Η/Ο σκηνογράφος-ενδυματολόγος δεν φέρει την απόλυτη ευθύνη, καθώς και αυτός/τη ακολουθεί τις οδηγίες του σκηνοθέτη).

Ευκαιρίας δοθείσης,  να αναφερθούμε και στο σκηνικό που αποτελείτο από κομμένα, ίσως και καμένα δέντρα, μια πλατφόρμα και κάποιους κύβους στο χρώμα των αρχαίων ερειπίων του Θεάτρου. Μα.. κομμένα δέντρα, όταν ο Οιδίποδας καταφεύγει στο κατάφυτο Ιερό Άλσος των Ευμενίδων-Σεμνών Θέων και σε χορικό γίνεται αναφορά σε αυτό το φυσικό κάλλος;  (αναφέρθηκα ανωτέρω σχετικά με την τοποθεσία). Μήπως τελικά ήταν αδόκιμος ο παραλληλισμός (ίσως) με το σήμερα και τις πυρκαγιές που από ανθρωπινή κυρίως παρέμβαση καίνε τα δάση μας; Αναρωτιέμαι αν αυτό έγινε κατανοητό από το κοινό.

Επί τη ευκαιρία, επίσης.  Εξαιρετικές η μουσικές συνθέσεις της  Σημης Τσιλάλη (και φωνητική προετοιμασία) που όμως τις ”χάσαμε” σε αρκετά σημεία της παράστασης. Πιθανώς να οφείλετο αυτό στην μη καλή τεχνική υποστήριξη. Ακουγόταν η Μουσική κάπου στο βάθος και υποτονικά.

Ασφαλώς και έπαιξε σημαντικό ρόλο στην ατμόσφαιρα της παράστασης και ο σχεδιασμός των φωτισμών από τον έμπειρο Λευτέρη Παυλόπουλο.

Επιστρέφω στις ερμηνείες των ηθοποιών. Σημαντική και πειθαρχημένη η ερμηνεία του Μάξιμου  Μουμούρη ως Πολυνείκης, ειδικά στην ικεσία προς τον πατέρα  Οιδίποδα να τον ευλογήσει για να νικήσει τον σφετεριστή αδελφό του Ετεοκλή που κι’ αν η συμφωνία ήταν να βασιλεύουν εκ περιτροπής στην Θήβα, εκείνος δεν τήρησε την συμφωνία,  αναγκάζοντας τον Πολυνείκη να εκστρατεύσει εναντίον του με την βοήθεια των Αργειων. Αξιόλογη και η σιωπηλή σκηνική  στάση του καλού ηθοποιού, όταν ο Οιδίποδας  εκτοξεύει τις θανάσιμες κατάρες του, εναντίον του και εναντίον του Ετεοκλή, που τον εξόρισαν από την Θήβα ως μίασμα  και προφητεύοντας τον αλληλοσκοτωμό τους.

Ο Χρήστος Σαπουνζής ως Κρέοντας που γνωρίζοντας καλά την Ορχήστρα του Αργολικού Θεάτρου, μας παρουσίασε τον ύπουλο και υποκριτικό αδελφό της Ιοκάστης και μετά τον αλληλοσκοτωμό των Πολυνείκη και Ετεοκλή, ξανά, βασιλιά της Θήβας με  που έρχεται στην Αθήνα για να πείσει τον Οιδίποδα να γυρίσει στην πόλη των Θηβών, μιας και ένας  χρησμός όριζε ότι η Θήβα θα εξασφάλιζε την ευημερία της αν ο Οιδίποδας επέστρεφε. Ο κ. Σαπουντζής ερμήνευσε με την τόση εμπειρία του, (αν και αυτός κατόπιν των σκηνοθετικών οδηγιών ήταν  στατικός, ακίνητος, κάτι που δεν συνάδει με την ένταση της προσωπικότητας και την έπαρση του Κρέοντα) με συγκροτημένη απόδοση και ικανή πειστικότητα.

Όμως. Τι θα ήταν η παράσταση χωρίς τον Δημήτρη Καταλειφό! Με όλες και όποιες αναντιστοιχίες της, απολαύσαμε την υπεροχή της, μέσω της απολυτότητας του μεγάλου αυτού ηθοποιού που για πρώτη φορά βρέθηκε να ερμηνεύει στην Επίδαυρο!.. Απολαύσαμε… Την ενεργητικότητα, την δυναμική, την απλότητα, παράλληλα,  της ερμηνείας.  Την συγκρατημένη ένταση, την σωστή άρθρωση, την απολυτότητα στην εκφορά του κειμένου, την πειστικότητα, την ελεγχομένη κίνηση και τοποθέτηση επί σκηνής του σώματος, την, επίσης, ελεγχόμενη κίνηση των χεριών που εξέφραζαν άλλοτε την ικεσία, άλλοτε την οργή, άλλοτε πάλι την απολυτή αδυναμία, άλλοτε δε, την πνευματική δύναμη. Την ερμηνευτική επιβεβαίωση ότι είναι τυφλός και ανήμπορος, προσέξτε όμως.. Τόσο δυνατός, Τόσο σοφός, Τόσο πνευματικά διαυγείς, Τόσο υπεράνω του θανάτου που γνωρίζει (αν δεν τον προκαλεί, προσκαλεί) ότι το φθαρτό του σαρκίο θα απολεσθεί και όχι η τρομερή ”μαγική” του δύναμη. Αυτού του ανήμπορου μέχρι πρότινος και τώρα με την θαυματική ανάληψη του, ευεργέτη της πόλης των Αθηνών που δέχτηκε να τον φιλοξενήσει στις ύστατες στιγμές του και που την ευλογεί, με την ευεργετική του επίδραση,  την επενέργεια σε όσα καλά θα ακολουθούσουν.

Ναι. Όλα αυτά τα είδαμε, τα εισπράξαμε, μας τα μετέδωσε με την ερμηνεία του ο Δημήτρης Καταλειφός. Αν και ενδεδυμένος με καμπαρντίνα, με τέτοια επιβλητική ερμηνεία δεν έχει καμία σημασία.

Μια παράσταση που είχε σοβαρές αναντιστοιχίες, είχε όμως και την αίσθηση της παράστασης που αναφερόταν σε εκείνες τις προηγηθείσες, τις παλαιές,  που έχουν καταγράφει στην Ιστορία του Θεάτρου, που πλέον πάνε (θα ήθελαν..)  να ξεχαστούν και αναφέρονται ως ξεπερασμένες ερμηνευτικά, σκηνοθετικά  και ως παραστατική παράγωγη,  ακολουθώντας το πρόσχημα της ανανέωσης του Θεάτρου.

Σταθμοί Περιοδείας

ΧΑΝΙΑ
Πέμπτη 10/08/23, 21:30

ΘΕΑΤΡΟ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΤΑΦΡΟΥ

ΠΡΕΒΕΖΑ
Τετάρτη 16/08/23, 21:00

ΡΩΜΑΪΚΟ ΩΔΕΙΟ ΝΙΚΟΠΟΛΗΣ

ΑΡΧΑΙΑ ΗΛΙΔΑ
Πέμπτη 17/08/23, 21:00

ΑΡΧΑΙΟ ΘΕΑΤΡΟ ΗΛΙΔΑΣ

ΚΑΛΑΜΑΤΑ
Παρασκευή 18/08/23, 21:00

ΘΕΑΤΡΟ ΚΑΣΤΡΟΥ ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ

ΒΟΛΟΣ
Σάββατο 26/08/23, 21:00

ΘΕΡΙΝΟ ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΘΕΑΤΡΟ ΒΟΛΟΥ «ΜΕΛΙΝΑ»

ΚΑΒΑΛΑ
Κυριακή 27/08/23, 21:00

ΑΡΧΑΙΟ ΘΕΑΤΡΟ ΦΙΛΙΠΠΩΝ

ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Δευτέρα 28/08/23, 21:00

ΘΕΑΤΡΟ ΔΑΣΟΥΣ

ΙΩΑΝΝΙΝΑ
Τρίτη 29/08/23, 21:00

ΘΕΑΤΡΟ ΕΗΜ ΦΡΟΝΤΖΟΥ

 

 

 

 

 

 

Στη συνέχεια

Σχετικά Άρθρα

Συζήτηση σχετικά με post