Πριν την συνέντευξη
Με αφορμή την Τραγωδία του Ευριπίδη ”Βάκχες” (406-405 π.Χ.) και την παράσταση τους που πραγματοποιεί περιοδεία στην Ελλάδα για να παρασταθεί και στο Αρχαίο Θέατρο της Επιδαύρου στις 13-15 Αυγούστου, συζητήσαμε με την σκηνοθέτιδα της, Νικαίτη Κοντούρη για την σκηνοθετική προσέγγιση, της ”αλλόφρονης”, επικίνδυνης και μεταφυσικής αυτής Τραγωδίας με τα τόσα έμμεσα μηνύματα και τις σαφείς καταγγελίες, για τον τρόπο που μπορεί να ανέβει σήμερα, χωρίς να αλλοιωθεί η υπόθεση και η δράση της, ενώ μας μίλησε και για την πορεία της στο Θέατρο, για τις αγωνίες της, τους φόβους της, για το πως πρέπει να συμπεριφέρεται σήμερα ένας σκηνοθέτης και μας ανέλυσε με σαφήνεια το βαθύτερο νόημα των ”Βακχών”, όσο και την δική της άποψη για την σύγχρονη δραματουργική προβολή της και παράσταση της.
Συνέντευξη: Γιάννης Γαβρίλης
Επέλεξες την Τραγωδία του Ευριπίδη ”Βάκχες” και με έναν εξαιρετικό θίασο περιοδεύεται την Ελλάδα, για να περάσετε και από την Επίδαυρο στις 13 με 15 Αυγούστου, ενώ η περιοδεία σας θα συνεχιστεί μέχρι τις πρώτες ημέρες του Σεπτεμβρίου. Δεν είναι δύσκολο ίσως και εξουθενωτικό, να προσαρμόζεις την παράσταση στον εκάστοτε χώρο, που ποτέ δεν είναι ίδιος με έναν προηγούμενο η επόμενο. Έχετε παίξει και χωρίς το σκηνικό της Λουκίας Μινέτου.
Ήταν αναγκαίο στον αρχαιολογικό χώρο της Νικόπολης. Σε αυτόν τον εμβληματικό τόπο. Δεν χωρούσε το σκηνικό στην εξέδρα που είναι πάνω από τα ερείπια που μπορούν να γίνονται οι εκδηλώσεις. Εκεί, όμως, είχαμε την δυνατότητα, να χρησιμοποιήσουμε, εν μέρει κατόπιν ειδικής άδειας, την ορχήστρα. Με αποτέλεσμα να μπουν οι κοπέλες του Χορού σε επτά διαφορετικές ”κούρμπες”, και η δράση τους να είναι στο μισό της ορχήστρας, ενώ στο αρχαίο ”λόγιο” να γίνονται τα επεισόδια. Και.. αν μπορούσαμε να ανεβάσουμε τον Διόνυσο μας πιο ψηλά (γελάει), στα ερείπια θα είχαμε και το ”θεολογίο”. Ήταν η ισορροπία μοναδική και μαγική. Δεν έχουμε ξανακάνει τέτοια παράσταση. Η εμπειρία ήταν επίσης μοναδική και θα το επιχειρήσουμε αυτό ξανά χάρη στην Περιφέρεια Ηπείρου που συνεργάζεται με τοπικούς συλλόγους περιοχών που βρίσκονται πλάι σε Αρχαία Θέατρα.
Οι ”Βάκχες” είναι παρά φύση. Αυτό είναι το τρομακτικό. Το ότι οι γυναίκες βγάζουν το στήθος τους και δίνουν γάλα σε μωρά λύκων. Ότι είναι στη Φύση και γυμνώνονται και όταν κάποιος παραβιάσει την ιδιοτικότητα τους, ορμάνε και τον κάνουν κομμάτια. Το ένστικτο, το άλογο και το ασυνείδητο κυριαρχούν στη Τραγωδία ”Βάκχες”
Γιατί τις ”Βάκχες” και όχι κάποια άλλη Τραγωδία η και Κωμωδία. Ποια στοιχεία της σε παρακίνησαν να ασχοληθείς σκηνοθετικά με αυτήν.
Οι ”Βάκχες” θεωρώ ότι είναι ένα έργο, που μπορεί να συνενώσει, πολύ σημαντικές δυνάμεις όπερ και εγένετο. Είναι πολύ σπουδαίοι οι ρόλοι, τα επεισόδια, είναι εξαιρετικά προκλητικοί. Για παράδειγμα οι Αγγελιοφόροι στις ”Βάκχες”, θεωρούνται ξεχωριστοί, γιατί η αφήγηση τους, είναι σ π α ρ α κ τ ι κ ο ι! Και με μια εμμονή στη λεπτομέρεια για τους ηθοποιούς. Άρα, έχοντας τον Άκη Σακελλαρίου ως Διόνυσο ευθύς εξ αρχής, ο οποίος μετά από είκοσι πέντε χρόνια να ξαναγυρίσει στον Διόνυσο μετά από εκείνη την ιστορική παράσταση των ”Βακχών” του Θόδωρου Τερζόπουλου, βλέποντας όμως πια, σε μια ώριμη φάση της ζωής του, πλέον ουσιαστικά τον ρόλο του Θεού Διόνυσου, που είναι ένας εκδικητικός θεός και το πρόσωπό του είναι ”σκοτεινό”, κάτι που με ενδιαφέρει πάρα πολύ να το ξανακοιτάξω μετά από τόσα χρόνια που έχω περάσει τόσα και τόσα. Και επί πλέον. Να βρίσκομαι με ανθρώπους που να μιλάμε την ίδια γλώσσα, για να μπορέσω να επικοινωνήσω με αυτούς επί της ουσίας. Και όχι γιατί μου ταιριάζει η δεν μου ταιριάζει κάτι. Ήταν, ευθύς εξ αρχής το στοίχημα και ο πήχης πολύ ψηλά βαλμένα. Και ο Σακελλαρίου έμεινε πλάι μου τα δυόμιση χρόνια της αναμονής των ”Βακχών”. Γιατί από την μια η πανδημία, από την άλλη η αποχώρηση πολλών βασικών συνεργατών αλλά και του παραγωγού, στο τέλος Φεβρουαρίου δημιούργησε, μεγάλες αναταράξεις σε όλη την ομάδα και υπήρξε αμφιβολία αν θα καταφέρουμε να την κάνουμε τελικά την παράσταση, το καλοκαίρι του ’21. Ας είναι καλά η Κατερίνα Ευαγγελάτου που επέμεινε, έδωσε μάχη, για να είμαστε κι’ εμείς στην Επίδαυρο.
“Η Τραγωδία των ”Βακχών” βρίθει από συμβολισμούς και αν συνδεθεί με την τότε ιστορικοκοινωνική πραγματικότητα, αυτό που βλέπουμε είναι η ευκολία των ανθρώπων που βρίσκονται σε αδυναμία, να ακολουθήσουν έναν ισχυρό αυτόκλητο ηγέτη/ προφήτη. Έλα όμως, που εύκολα, οι άνθρωποι, λόγω συγκυριών, ακολουθούν τυφλά τον όποιο προφήτη. Και φτάνουν στα άκρα. Γιατί αυτός ο προφήτης απευθύνεται στη σκοτεινή τους πλευρά, στη σκοτεινή πτυχή του εαυτού τους, στο ασυνείδητο, εκεί που μπορεί να συμβούν τα πιο τερατώδη πράγματα, όταν οι συνθήκες ευνοήσουν μια τέτοια κατάσταση”
Να μπούμε βαθύτερα στην Τραγωδία αυτή. Συμπεριέλαβες στην υπόκριση των ”Βακχών”, το ότι από μελετητές της, όπως ο Ιρλανδός Έρικ Ρόμπερσον Ντοντς , καθηγητής Αρχαίων Ελληνικών στην Οξφόρδη το ότι ”στη βάση του δράματος υπάρχει το ψυχολογικό φαινόμενο του Μαιναδισμού” και ως εκ τούτου.. ”Προκύπτει μια ιδιαίτερη εμπειρία που, όταν συμβαίνει, η ανθρώπινη προσωπικότητα μπορεί προσωρινά ν’ αντικατασταθεί από μιαν άλλη.
Είναι αλήθεια ότι τον μελετήσαμε πολύ τον Ντοντς, που αγάπησε πολύ την Αρχαία Ελληνική Λογοτεχνία. Σκύβει πολύ βαθιά στα έργα και σαφώς οι ”Βάκχες” είναι εξαιρετικά προκλητικό έργο Γιατί είναι σε μεγάλο βαθμό, ακατανόητο. Με την έννοια ότι καταπιάνεται με τελετουργικά εποχών που είναι πλέον πολύ μακριά από την δική μας, σημερινή πραγματικότητα. Όμως επειδή παράλληλα βρίθει από συμβολισμούς και αν συνδεθεί με την τότε ιστορικοκοινωνική πραγματικότητα, αυτό που βλέπουμε είναι η ευκολία των ανθρώπων που βρίσκονται σε αδυναμία, να ακολουθήσουν έναν ισχυρό αυτόκλητο ηγέτη/ προφήτη, γύρω από τον οποίο υπάρχουν πολλές αμφιβολίες. Έλα όμως, που πολύ εύκολα, οι αδύναμοι άνθρωποι, λόγω συγκυριών, ακολουθούν τυφλά τον όποιο προφήτη. Και φτάνουν στα άκρα, γιατί αυτός ο προφήτης απευθύνεται στη σκοτεινή τους πλευρά, στη σκοτεινή πτυχή του εαυτού τους, στο ασυνείδητο, εκεί που μπορεί να συμβούν τα πιο τερατώδη πράγματα, όταν οι συνθήκες ευνοήσουν μια τέτοια κατάσταση.
“Όσον αφορά την Αγαύη, την τραγική ηρωίδα των ”Βακχών”, είναι ένας άνθρωπος, απόλυτα αφανισμένος . Είναι παρά πολύ βαριά η Ύβρις της. Είναι τόσο τρομακτικό αυτό που έχει συμβεί, που δεν το σηκώνει ο νους του ανθρώπου. Η Τίση, η τιμωρία, θα είναι ανελέητη. Και παράλληλα. Η Υπέρβαση του θεού Διόνυσου, σοκάρει ακόμα και αυτόν τον ίδιο, που από ”Μηχανής”, γίνεται ”Αμήχανος” θεός στο τέλος”
Πως παρουσιάζεις τον θρήνο της Αγαύης, που έχει χαθεί από το υπάρχων κείμενο του Ευριπίδη. Λέγεται ότι έχει αντικατασταθεί από τον θρήνο της Παναγίας προς τον αποκαθηλωμένο Χρηστό.
Ναι… Εγώ δεν έχω κρατήσει όλον τον θρήνο από τον ”Χρηστό πάσχοντα”. Γιατί δεν πιστεύω ότι έχει την δυνατότητα, η ”περσόνα Αγαύη”, που ανακαλύπτει ότι έσφαξε το ίδιο της το παιδί, να είναι σε θέση να πει όλον αυτόν τον θρήνο και όλα αυτά τα λόγια. Ο δικός μας θρήνος έχει κείμενο το οποίο είναι, θα έλεγα, διακεκομμένο, διαλυμένο, δηλαδή λέξεις που βγαίνουν δύσκολα, κραυγές που παραπέμπουν σε πληγωμένα ζώα. Είναι ένας άνθρωπος, απόλυτα αφανισμένος, που χάνει τα έρμα του και δεν ξέρει που να πάει και δεν νομίζω οτι θα μπορούσαμε να τον αποδώσουμε διαφορετικά. Είναι παρά πολύ βαριά η Υβρις. Και ο θεατής το ξέρει ήδη. Άρα, δεν υπάρχει στοίχημα όσον αφορά την Αγαύη. Είναι τόσο τρομακτικό αυτό που έχει συμβεί, που δεν το σηκώνει ο νους του ανθρώπου. Η Τίση, η τιμωρία είναι ανελέητη. Και παράλληλα η Υπέρβαση του θεού Διόνυσου, σοκάρει ακόμα και αυτόν τον ίδιο, που από ”Μηχανής”, γίνεται ”Αμήχανος” θεός στο τέλος.
Να ρωτήσω και για την σκηνοθετική σου άποψη στο επίπεδο προβολής νεωτεριστικών στοιχείων και την χρησιμότητα τους για τον θεατή του 21ου αιώνα. Προβάλλοντας τα δεν αλλοιώνεται η ουσία της κλασικής μορφής της Τραγωδίας;
Μάλλον αναφέρεσαι στην αντικειμενική προσέγγιση, στην διασκευή που κάναμε με τον Μάνο Λαμπράκη (σ.σ. Θεατρικός συγγραφέας και δραματουργός της παράστασης) όπου μαζί δουλέψαμε παρά πολύ πάνω στο κείμενο, και συν αποφασίσαμε να ”συνομιλήσουμε” στην παράσταση, με βαθιά πνευματικούς ανθρώπους όπως με τον Σικελιανό, τον Νίτσε, τον Χέντερλινγκ. Θέλω να πω ότι , όποια μικρά κομμάτια δανειστήκαμε στη διασκευή, θεωρήσαμε ότι θα φωτίσουν το έργο, παρά θα το σκοτεινιάσουν. Γιατί οι ”Βάκχες” είναι ένα έργο ”δύστροπο”. Επίσης αφαιρέσαμε όλα τα εκείνα τα στοιχεία , τα οποία είχαν παραφορτωθεί. Συμφώνα με τους μελετητές και κατά την γνώμη μας, υπάρχουν πολλά περιττά στοιχεία τα οποία έκαναν τον μύθο να είναι πάνω σε κινούμενη άμμο. Εμείς επιχειρήσαμε να φτιάξουμε μια πιο στερεή βάση.
Και για την επιλογή των Θραξ-Πανκc για την μουσική που ακούγεται στην παράσταση; (σ.σ. Συγκρότημα που παίζει παραδοσιακά μας τραγούδια και μουσική με ηλεκτρικό ήχο, live looping, ψυχεδελικά περάσματα, math ξεσπάσματα και πανκ).
Α!!!! Αυτή ήταν η μεγάλη μας χαρά. Θρακιώτη θεωρούμε τον Διόνυσο (γελάει). Από εκεί, πιστεύουμε ότι προέρχεται και όλος ο παγανισμός που υπάρχει ακόμα στα χωριά. Τα παιδιά αυτά τα οποία είναι παιδιά ξωμάχων είναι καλλιεργητές σιτηρών και μελισσοκόμοι, αυτοί οι άνθρωποι, λοιπόν, ακούν τη παραδοσιακή μας Μουσική με έναν σύγχρονο τρόπο. Και θεωρώ ότι… ταιριάζουν οι Θραξ- Πανκc, πάρα πολύ στον διαχρονικό σκοτεινό, μα και φωτεινό παράλληλα Διόνυσο.
Και η συνθέσεις τους, όπως καταλαβαίνω, είναι αναπόσπαστο στοιχείο της παράστασης σας, πλήρως ενταγμένες στην δράση.
Απολύτως. Ήταν μαζί μας στις πρόβες και κοινώνησαν με την δική μας θεατρική απόδοση της Τραγωδίας.
Η κάθε χρόνο επανάληψη των ίδιων Αρχαίων Τραγωδιών και Κωμωδιών, μιας και αυτές περισώθηκαν, δεν νομίζεις ότι έχει κουράσει το κοινό. Και δεύτερο. Τι άλλο να δώσετε και εσείς οι σκηνοθέτες περισσότερο. Ο Δημήτρης Δημητριάδης σε πρόσφατο άρθρο του σας καταγγέλλει. Λέει μεταξύ άλλων… ” δεν είναι αποτέλεσμα αναγνωστικής ανασκαφής τους, αλλά εξωγενές επίθεμα/επίστρωμα/επιστέγασμά τού σκηνοθέτη, δική του εκδοχή που δεν συμπίπτει σχεδόν ποτέ ακριβώς με το περιεχόμενο τού έργου. Και… ”Δεν μιλούν πλέον οι δραματουργοί, αλλά οι σκηνοθέτες”. Έχετε, τελικά, ”ξεφύγει” οι σκηνοθέτες, αν όχι όλοι, κάποιοι από εσάς;
Μπορεί, βάση του κριτηρίου, του σημαντικού αυτού διανοούμενου, θεατρικού συγγραφέα και δραματουργού, που τον ενέπνεαν πάντα οι Αρχαίες Τραγωδίες και που τον γνωρίζω από παλιά, από τα χρόνια του Θεάτρου ”ΑΜΌΡΕ”, να έχουμε ”ξεφύγει”. Προσωπική μου θέση; ΟΧΙ. Δεν έχουμε ”ξεφύγει”. Η Τέχνη δεν έχει περιορισμούς. Αρκεί οι προθέσεις των συναδέλφων μου, να δικαιώνονται και να είναι ολοκληρωμένες. Δεν μπορείς να σταματήσεις την ανάγκη, την φαντασία και την άποψη ενός σκηνοθέτη. Συμφωνείς η διαφωνείς. Όμως αν είναι κάτι υποστηριγμένο από την αρχή μέχρι το τέλος, αυτό είναι κέρδος για το Θέατρο και τον θεατή. Δεν θα πεθάνει το Θέατρο. Το βλέπω. Όπως έλεγα και στον ανιψιό μου, νεαρός, βλέπει παραστάσεις με τους φίλους του. Είδε την ”Ελένη” του Κ.Θ.Β.Ε. σε σκηνοθεσία Βασίλη Παπαβασιλείου. Στην αρχή η παράσταση τον ξένισε πάρα πολύ. Και ήθελε να φύγει. Με θυμήθηκε όμως που του είπα ότι όποτε έχεις θελήσει να φύγεις, έχεις χάσει κάτι. Την παράσταση πρέπει να την βλέπεις μέχρι τέλους. Γιατί τότε μπορείς να κρίνεις τι ήταν. αυτό λέω ”κέρδος” εγώ για τον θεατή.
“Η Τέχνη δεν έχει περιορισμούς. Αρκεί οι προθέσεις των συναδέλφων μου, να δικαιώνονται και να είναι ολοκληρωμένες. Δεν μπορείς να σταματήσεις την ανάγκη, την φαντασία και την άποψη ενός σκηνοθέτη. Απλά συμφωνείς η διαφωνείς. Όμως αν είναι κάτι υποστηριγμένο από την αρχή μέχρι το τέλος, αυτό είναι κέρδος για το Θέατρο και τον θεατή”
Επανέρχομαι στη παράσταση σας. Ποιά διάσταση επιχείρησες να δώσεις στις ”Βάκχες” λαμβάνοντας υπόψη ότι το ”βακχεύειν” δεν σημαίνει ”γλεντώ”.
Ναι… οι ”Βάκχες” μου… εννοείς το Χορό.
Ναι, τον Χορό, ακριβώς.
Τα δικά μας υπέροχα κορίτσια. Οι ”Βάκχες” μου, λοιπόν, είναι διεφθαρμένες (γελάει). Επηρεασμένες βαθύτατα από τον Διόνυσο και ακολουθούν τις εντολές του. Είναι υποχείρια του. Είναι σύγχρονες γυναίκες. Που έχουν τσαλαπατήσει τα κοστούμια τους, για να μοιάζουν με τον θεό τους. Έχουν φορέσει ιμάντες για να μοιάζουν με τον Διόνυσο. Είναι ανά πάσα στιγμή, έτοιμες να σκοτώσουν τους πάντες, αρκεί να μη λοιδορηθεί ο Διόνυσος. Είναι φανατισμένες, έχουν ξεχάσει την προσωπική τους ζωή και τις προσωπικότητές τους, έχουν την Μανία του νεοφώτιστου, είναι κυριολεκτικά υπό τον Διόνυσο. Όμως, αυτός ο Διόνυσος, αυτές τις γυναίκες, τις απογοητεύει. Γιατί αυτές, έχουν ”βακχεύσει” μεν, αλλά δεν έχουν εκτραπεί, μεταλλαχτεί, σε ”Μαινάδες”. Οι Μαινάδες είναι στο βουνό και περνούν τα όρια. Και όσο κι’ αν χαίρονται με την πρώτη αγγελική ρήση, οι δικές μου ”Βάκχες”, όταν έρχεται η δεύτερη αγγελική ρήση και μαθαίνουν ότι καταλύθηκε κάθε νόμος της Φύσης, εκεί αρχίζουν και μαζεύονται και επανέρχεται η λογική τους. Οι δικές μου ”Βάκχες” προσπαθούν να συνεφέρουν την Αγαύη από την αρχή προ οικονομώντας το κομμάτι με τον Κάδμο, που της λέει ”Ποιά είσαι, που ήσουν, ποιόν παντρεύτηκες, ποιο είναι το παιδί σου, τι βλέπεις, τι νοιώθεις”. Προσπαθούν να το κάνουν αυτό. Δεν έχουν τη λύσσα και την επιθετικότητα που έχουν συνήθως οι ”Βάκχες” στη σκηνή με την Αγαύη. Και ναι μεν πηγαίνουν με τον Διόνυσο, ακόμη και στον γκρεμό, αλλά οι δικές μου είναι πιο σύγχρονες. Αποφασίζουν εκείνες. Αν θα μείνουν η θα εξαφανιστούν η αν θα τον ακολουθήσουν. Και η απόφαση τους είναι… να μη τον ακολουθήσουν.
Επέλεξες ηθοποιούς που έχουν μια σημαντική θητεία στην υπόκριση Αρχαίων Τραγωδιών. Μίλησε μου, για την επιλογή των συγκεκριμένων ηθοποιών.
Η Ιωάννα Παππά είναι σημαντική ως Τειρεσίας, έχει πολύ ιδιαίτερα προσόντα ως ηθοποιός και νομίζω ότι έχει πολύ ενδιαφέρον αυτός ο άθλιος και παράλληλα άχρονος Τειρεσίας της Παππά. Γιατί η ίδια, άμα τη εμφανίσει, είναι ένα κορίτσι χωρίς ηλικία. Και στη προκειμένη περίσταση, ο Τειρεσίας είναι πολύ μεγάλος σε ηλικία, Και δεν ξέρουμε ακριβώς πια είναι η φύση του. Και του προκαλεί κάτι ο Διόνυσος. Τον κάνει νέο, του γεννάει την ερωτική, την σεξουαλική επιθυμία, του διαταράσσει το σώμα και το νου. Όπως κάνει και στις γυναίκες που τους αλλάζει την φύση, με την έννοια ότι, τους παίρνει όποιο λογικό επιχείρημα μπορεί να έχουν και τις κάνει απόλυτα αφοσιωμένες σε αυτόν. Το ίδιο, λοιπόν, συμβαίνει και με τον Τειρεσία ανάλογα και με την ιδιότητα. Και σταδιακά το ίδιο θα συμβεί και στον Πενθέα, στον Οδυσσέα Παπασπηλιόπουλο, το ίδιο θα συμβεί και στον Αγγελιοφόρο Α, αλλά και στον δεύτερο Αγγελιοφόρο, που τους ερμηνεύει ο Κωνσταντίνος Ασπιώτης. Και βέβαια, είναι και ο Κάδμος του Δημήτρη Πετρόπουλου, ηθοποιός με μεγάλη εμπειρία και αισθαντικότητα στον ρόλο του πατέρα και του βασιλιά που τα χάνει όλα, και τον θέλω πολύ θυμωμένο για αυτό, γιατί, πάνω απ’ όλα είναι ένα πολιτικό πρόσωπο που παίζει συνεχώς παιχνίδια, κοροϊδεύει τους πάντες. Και Αγαύη σπαρακτική είναι η Κωνσταντίνα Τάκαλου. Και οι δεκατρείς μου ηθοποιοί, είναι φοβερά αστέρια.
Θα ήθελες να αναφέρεις και τα ονόματα των κυριών που απαρτίζουν τον Χορό.
Είναι οι Ιουλία Γεωργίου, Θάλεια Γρίβα, Ελένη Στεργίου, Φραγκίσκη Μουστάκη, Σμαράγδα Κοκκίνου, Σοφία Κουλέρα και Ιωάννα Τζίκα. Επίσης χορογραφία-κίνηση Ανδρονίκη Μαραθάκη, άλλη νέα κοπέλα πολύ ταλαντούχα, με σύγχρονη αντίληψη της κίνησης, Κοστούμια, σκηνικό Λουκία Μινέτου, φωτισμοί Νίκου Σωτηρόπουλου και όπως προείπα η Μουσική των Θραξ-πανκc. Εξαιρετικοί συνεργάτες όλοι.
Σε ικανοποιεί η εικόνα του Θεάτρου μας; Είναι αυτό που θα επιθυμούσες να είναι η είχες ονειρευτεί.
Είναι πολύ δύσκολη, να απαντηθεί, η ερώτηση αυτή. Και θα σου πω γιατί. Ενάμιση χρόνο, ήμασταν ακυρωμένοι. Πως μπορώ τώρα να έχω γνώμη για την εικόνα του Θεάτρου. Προσωπικά, φοβήθηκα για την ταφόπλακα του Θεάτρου. Τόσο πολύ! Έβλεπες την απραξία στους ανθρώπους του και μόνο κάποιοι τρελοί, σαν εμένα, να αγωνίζονται. Ήμουν με τις ”Βάκχες” συνέχεια στο μυαλό μου…Βάκχες, Βάκχες, Βάκχες και οι συνεργάτες μου, να προσπαθούν να κρατήσουν μια συνοχή, να κάνουν υπομονή. Που δεν ξέραμε..θα γίνει η δεν θα γίνει η παράσταση. Θα ανοίξουν τα Φεστιβάλ η όχι. Εμείς, να φανταστείς, ξεκινήσαμε να κάνουμε πρόβες κανονικά, 12 Μαΐου και 12 Ιουλίου είχαμε την πρώτη μας παράσταση στη Χαλκίδα. Είναι σκληρές οι συνθήκες. Αν δεν είχαμε τον Θέμη Μουμουλίδη και τον Σταμάτη Μουμουλίδη που διευθύνει την ”ars aeterna”, δεν ξέρω, δεν θα γινόταν η δουλειά.
Είσαι μια καθιερωμένη σκηνοθέτις. Κάπου, κάποτε όμως θα είχες διολισθήσει. Αν έγινε κάτι τέτοιο, σε έκανε καλλίτερη επαγγελματικά.
Με βασανίζουν πολύ πράγματα που αναγκάστηκα, λόγω συνθηκών να κάνω. Δεν μου αρέσουν αρκετά. Προσπαθώ να τα αμβλύνω όσο γίνεται. Η εμπειρία κάποιων δεκαετιών με έχει διδάξει, το οτι πρέπει να δουλεύω πολύ πάνω στο κείμενο και να είμαι πολύ συγκεκριμένη στο πλαίσιο μέσα στο οποίο θα κινηθούν οι ηθοποιοί. Οπότε αυτό, πιθανότατα να με προφυλάσσει από κάποια χοντρά σφάλματα. Αυτό όμως δεν σημαίνει πως ότι κάνω είναι καλό και σωστό. Είμαι εκτεθειμένη στη κρίση όλων σας. Και εσείς θα μου δείξετε τι έκανα σωστά και που έκανα λάθος.
Άρα ακόμη ψάχνεσαι.
Πάντα ψάχνομαι. Και ειδικά σε αυτή τη δουλειά, τις ”Βάκχες” που ξεκινήσαμε περιοδεία και θα συνεχίσουμε στην Επίδαυρο, για εμένα που βλέπω την παράσταση κάθε βράδυ, κάποιες φορές κουράζομαι και έτσι χάνεται η ορθή κρίση. Πρέπει να περνούμε και κάποιες αποστάσεις ενίοτε. Κάθε μέρα κάτι βελτιώνεται. Κάθε μέρα κάτι αλλάζουμε. Δηλαδή δεν είναι μια παράσταση που παραδόθηκε στον κόσμο και τελείωσε. Η κάθε παράσταση πρέπει να εξελίσσεται, όσο για την δική μας, θα ολοκληρωθεί στην Επίδαυρο. Και αυτό είναι πολύ ενδιαφέρον.
Η ακαδημαϊκή μόρφωση βοηθάει έναν σκηνοθέτη στη δουλειά του η αρκεί η φαντασία και η ευρηματικότητα;
Η μόρφωση βοηθάει στην οργάνωση και στα εργαλεία που παίρνεις και μπορείς να κάνεις πιο συγκεκριμένο αυτό που φαντάζεσαι. Δηλαδή οι τεχνικές. Που τις διδάσκεσαι σε μεγάλο βαθμό. Δουλεύεις από πολύ νέος στο πως να συνθέσεις τους ηθοποιούς, πως να είσαι ο εαυτός σου χωρίς να προσβάλεις και να θίγεις τους άλλους. Αυτό είναι θέμα καλλιέργειας, αγωγής και επιμόρφωσης. Πιστεύω οτι εμείς οι σκηνοθέτες έχουμε κάθε φορά, που συστήνουμε μια ομάδα, να αντιμετωπίσουμε κυρίως, την διαχείριση των ανθρωπίνων σχέσεων. Και όσο η περιρρέουσα ατμόσφαιρα γίνεται πιο δύσκολη, πιο δύστροπη, δημιουργώντας πολλές εντάσεις, πρέπει να κάνεις πολύ δουλειά με τον εαυτό σου και πάρα πολύ υπομονή και σε κάποια συγκεκριμένη, μάλιστα, χρονική στιγμή, η υπομονή πρέπει να διπλασιάζεται.
Κλείνοντας. Γιατί θεωρούνται οι ”Βάκχες”, το έχεις πει και εσύ, επικίνδυνο έργο και όχι παράξενα μεταφυσικό.
Είναι εξαιρετικά μεταφυσικό, έχεις δίκιο. Πραγματεύεται μια συνεχή τελετουργία, είναι μια μιμητική διαδικασία χαμένη μέσα στον χρόνο. Για την οποία ποτέ δεν είχαμε απτά στοιχεία, παρά μόνο κάποιες ενδείξεις. Ότι δεν συντελείται μόνο ο σπαραγμός αλά και η ωμοφαγία. Κάτι που έρχεται από το βάθος του χρόνου και χρησιμοποιείτε σαν καμβάς από τον Ευριπίδη, για να καταδείξει πράγματα που αφορούν στην Αθήνα, την πτώση της και την διάλυση της στο τέλος του Πελοποννησιακού Πολέμου. Δανείζεται κάτι τόσο ακραίο, εγκαθιστά έναν Θεό, με το έτσι θέλω, έναν τύραννο, δηλαδή, ο οποίος μόλις ολοκληρώσει το έργο του, πάει σε άλλη γη, σ’ άλλα μέρη (γελάει) να κάνει το ίδιο. Να βρει άλλους που είναι αδύναμοι για να επιβληθεί και σε αυτούς.
Έτσι λοιπόν και οι ”Βάκχες” έχουν πολιτικό πρόσημο.
Είναι, ισχυρότατα, πολιτική Τραγωδία. Αλλά δεν είναι αυτό το πρώτο επίπεδο. Το πρώτο επίπεδο είναι το οικογενειακό δράμα. Και γίνεται Τραγωδία όταν εξουθενώνεται και σφαγιάζεται οριστικά και αμετάκλητα, ο Πενθέας. Δεν υπάρχει διάδοχος. Γιατί δεν υπάρχουν, εκεί ξαναγυρίζουμε, στην Αθήνα νέοι. Έχουν αποδεκατιστεί στον πόλεμο. Οι γυναίκες είναι στα βουνά και μπορεί να οδηγηθούν σε αλληλοσπαραγμό. Και οι άνδρες έχουν κυνηγηθεί τόσο πολύ από αυτές, οι οποίες δεν πρόλαβαν να τους πιάσουν και να τους κάνουν κομμάτια και επιτίθενται στα ζώα και κάνουν εκείνα κομμάτια. Δηλαδή η αλλαγή της Φύσης άρδην. Μεταμορφώνονται σε πιο ισχυρές οι γυναίκες και από αυτά τα θηρία. Όχι ότι μια μάνα όταν απειλείτε το παιδί της δεν γίνεται θηρίο. Αλλά η υπέρβαση, εδώ, είναι τρομερή. Σε ξεπερνούν αυτά που συμβαίνουν στις ”Βάκχες”. Εδώ, είναι ο ίδιος ο Θεός που πράττει. Και επόμενο είναι να σκεφτείς. Τι συμβολίζει αυτός ο Θεός. Είναι δυνατόν να βάζεις έναν Θεό πρωταγωνιστή και να είναι ο Θεός της απόλυτης ισοπέδωσης; Είναι πάρα πολύ τολμηρό που βάζει έναν Θεό ο Ευριπίδης.
Και κατά τη γνώμη μου, καθόλου τυχαίο που ο ποιητής επέλεξε να βάλει τον Διόνυσο.
Καθόλου. Λένε ότι στα Ομηρικά χρόνια, Ο Διόνυσος ήταν ο θεός της ωμοφαγίας. Πραγματοποιούνταν ορειβασίες και σταδιακά έγινε και θεός στις παρυφές των πόλεων και όχι στο κέντρο. Γιατί έπρεπε να τον ”θωπεύσουν”, να καταστείλουν τη δύναμη του. Επειδή στο όνομα του γίνονταν ακραίες πράξεις. Και ο Πολιτισμός ήρθε να κατευνάσει, να περιορίσει αυτή την έκρηξη των ενστίκτων. Έτσι έκαναν και το θέατρο του Διονύσου. Τον έκαναν δικό τους. Τον έκαναν οικόσιτο όπως σήμερα πολλοί κάνουν οικόσιτα άγρια ζώα.
Καλά. Αυτό είναι παρά φύση.
Αυτό είναι οι ”Βάκχες”. Παρά φύση. Αυτό είναι το τρομακτικό. Το ότι οι γυναίκες βγάζουν το στήθος τους και δίνουν γάλα σε μωρά λύκων. Ότι είναι στη Φύση και γυμνώνονται και όταν κάποιος παραβιάσει την ιδιοτικότητα τους, ορμάνε και τον κάνουν κομμάτια. Το ένστικτο, το άλογο και το ασυνείδητο κυριαρχούν στη Τραγωδία ”Βάκχες”.
Συζήτηση σχετικά με post